Bij de verzameling van de data werd niet gestreefd naar een representatieve steekproef geven de onderzoekers aan, maar verdere details ontbreken – de resultaten beschouwen als dé schets van dé Vlaamse jongere is dan ook niet aangewezen; de onderzoekers noemen het een ‘verkenning’ maar het wordt niet duidelijk waar de onderzoeksgrenzen van de verkende groep zaten.
Immers, van de bijna 2.000 verspreide vragenlijsten zijn er bovendien effectief slechts 1.277 (= 65 %) volledig ingevuld en geanalyseerd; een selectieve verkenning dus van een ongedefinieerde groep. De weinig doelmatige en onaangepaste vraagstelling naar beroep van de ouders en afkomst, maakt de gegeven interpretaties in het rapport naar sociale klasse en etniciteit zeer onbetrouwbaar en daarop wordt hier dan ook niet verder ingegaan.
Hoe populair is lezen nog?
In de verwerkte vragenlijsten plaatsten de kinderen het lezen van een boek of een strip op de zevende plaats qua favoriete vrijetijdsbesteding (keuze van een top 5 uit 14 mogelijke antwoorden). Drie op vier lezen graag strips, zes op tien lezen graag fictie. Buiten spelen en sporten/ballet zijn de grote favorieten (63,3 en 54 %). 38 % noemt lezen in zijn top 5 en opvallend ten opzichte van andere onderzoeken wordt er hier geen verschil gerapporteerd tussen jongens en meisjes voor de aan lezen gerelateerde activiteiten.
Het aantal kinderen dat een boek of een strip lezen tot zijn favoriete vrijetijdsbesteding rekent, daalt met de leeftijd – 44 % voor 9-jarigen naar 33 % voor 12-jarigen. Gamen en tv/DVD’s bekijken zijn even populair in alle leeftijdscategorieën. Het percentage kinderen dat chatten, surfen en bellen en sms’ en rekent tot zijn favoriete activiteit stijgt met de leeftijd (van ca. 18 % naar ruim 40 %). Een parallel met al dan niet bezit van een GSM/smartphone is hier uiteraard een bepalende factor.
Mediabezit
De bezitscijfers tonen aan hoe a-typisch de steekproefgroep is: met een thuisbezit van bijna 100 % van een computer waarvan 40 % met een eigen pc en een bezitspercentage van een mobiele telefoon van 12-jarigen van bijna 90 % is het duidelijk dat het onderzoek niet rapporteert over de totale populatie maar over een (bevoorrecht) deel ervan.
Tijdsbesteding aan lezen van boeken en strips voor hun plezier
Een op acht kinderen leest nooit voor zijn plezier. Frequente lezers – meer dan 9 u per week – zijn 1 op 10 jongeren. Op weekbasis besteden meisjes meer tijd aan lezen dan jongens. Ter vergelijking de groep van frequente tv-kijkers is bijna driemaal zo groot. Niet onverwacht: het computergebruik stijgt met de leeftijd.
Mediagebruik en leesattidude
Op basis van de antwoorden op de mediavragen werden de kinderen onderverdeeld in drie categorieën: laag mediagebruik (28 %), gemiddeld mediagebruik (43,5 %) en hoog mediagebruik (28,4 %) (normering niet verder toegelicht). Liefhebbers van leesboeken zijn doorgaans light-gebruikers van (multi)media. In de groep van kinderen die niet graag fictie leest, zijn die met een hoog mediagebruik oververtegenwoordigd – zij lezen minder frequent leesboeken maar vaker dan gemiddeld tijdschriften (een kleinere spanningsboog?).
Een keihard antwoord op de vraag of de nieuwe media het lezen van boeken doen afnemen, levert dit onderzoek niet. Wat wel duidelijk blijkt uit de antwoorden van de kinderen is dat het lezen van boeken gevoelig afneemt rond de leeftijd waarop het gebruik van nieuwe media sterk toeneemt. Ook hier dus keuzestress en tijdsgebrek en dan sneuvelt het lezen van boeken voor het omgaan met nieuwe media.
Kinderen, volwassenen in het klein?
Een vervolgonderzoek bij 13 – 16 jarigen wordt aangekondigd; hopelijk met meer aandacht voor representativiteit en nauwkeuriger vraagstelling.
Carlo Van Baelen
Jan Van Coillie en Mariet Raedts: Zijn digikids nog boekenbeesten? Onderzoek naar de leesattitude, het (digitale) leesgedrag en de vrijetijdsbesteding van Vlaamse jongeren tussen 9 en 12 jaar.
Digitaal te raadplegen op de website van Stichting Lezen Nederland